การเคลื่อนย้ายผู้ป่วยในคลินิกทันตแพทย์
การเคลื่อนย้ายผู้ป่วยในคลินิกทันตแพทย์
รศ.ดร. นพพล ประโมทยกุล, รศ.ดร.พินัยลัค ตันติลีปิกร เอิร์ด (สิงหาคม 8, 2022)
1. ความหมายของการเคลื่อนย้าย
การเคลื่อนย้ายคือ การเคลื่อนย้ายบุคคลจากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่งเป็นระยะทางสั้นๆ เช่น ระหว่างเก้าอี้ทำฟัน กับ รถเข็นนั่ง- การเคลื่อนย้ายจึงเป็นจุดเริ่มต้น ให้ทันตแพทย์ทำหัตถการได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- ผู้ป่วย: น้ำหนัก ส่วนสูง ความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ และความสามารถการทรงตัว เพื่อเลือกวิธีการหรืออุปกรณ์เคลื่อนย้ายที่เหมาะสม
- ผู้ป่วย: น้ำหนัก ส่วนสูง ความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ และความสามารถการทรงตัว เพื่อเลือกวิธีการหรืออุปกรณ์เคลื่อนย้ายที่เหมาะสม
หากพิจารณาแล้วไม่สามารถเคลื่อนย้ายได้ปลอดภัยควรเรียกให้บุคคลอื่น หรือใช้อุปกรณ์ช่วย
- วิธีการคลื่อนย้าย: เลือกให้เหมาะสมกับความสามารถของผู้ป่วย
- พื้นที่: บริเวณที่เคลื่อนย้าย ต้องไม่มีสิ่งกีดขวาง และกว้างพอที่รถเข็นนั่งเข้าถึงได้
3. อุปกรณ์สำคัญในการเคลื่อนย้าย
- เข็มขัด
- แผ่น slide
4. ตำแหน่งจับสำหรับการเคลื่อนย้าย
- จับเข็มขัดทั้ง 2 ข้าง
(สำหรับผู้ป่วยที่ต้องการความช่วยเหลือน้อยถึงปานกลาง)
- จับใต้ต่อสะบักทั้ง 2 ข้าง
(สำหรับผู้ป่วยที่ต้องการความช่วยเหลือมาก)
5. ยูนิตทำฟัน พื้นที่สำคัญสำหรับการเคลื่อนย้าย
ยูนิตทำฟันเป็นบริเวณที่ทันตแพทย์ทำหัตถการต่างๆ ในช่องปากของผู้ป่วย ซึ่งประกอบด้วย เก้าอี้สำหรับผู้ป่วย เก้าอี้สำหรับทันตแพทย์ อ่างบ้วนปาก แท่นวางเครื่องมือ และโคมไฟส่องสว่าง ดังนั้นการเคลื่อนย้ายผู้ป่วยต้องคำนึงถึงขนาดของพื้นที่ และตำแหน่งของอุปกรณ์ต่างๆ เพื่อให้สามารถเคลื่อนย้ายผู้ป่วยได้อย่างปลอดภัยและไม่เกิดความเสียหายต่อยูนิตทำฟัน
6. สิ่งต้องพิจารณาเมื่อเคลื่อนย้ายผู้ป่วยในยูนิตทำฟัน
- จัดพื้นที่กว้างเพียงพอสำหรับรถเข็นนั่ง หรือเตียงเข้าไปชิดเก้าอี้ทำฟัน
เลื่อนแท่นวางอุปกรณ์ เสาของโคมไฟส่องสว่าง หรือสิ่งกีดขวางอื่นๆ ออกจากพื้นที่เคลื่อนย้าย เพื่อไม่ให้กีดขวางการเคลื่อนย้าย และลดโอกาสที่ผู้ป่วยจับอุปกรณ์ที่ไม่มั่นคงในการพยุงตัว ที่อาจทำให้เสียการทรงตัว รวมทั้งเกิดความเสียหายของอุปกรณ์ต่างๆ ได้
- หมุนที่วางแขนของเก้าอี้ทำฟันออก เพื่อให้เคลื่อนย้ายสะดวกและปลอดภัยมากขึ้น
- ปรับความสูงของเก้าอี้ทำฟัน ให้ใกล้เคียงกับระดับสะโพกของผู้ป่วย เพื่อให้เคลื่อนย้ายสะดวกและปลอดภัยมากขึ้น
การเคลื่อนย้ายจากเก้าอี้ทำฟัน ไปรถเข็นนั่ง โดยผู้เคลื่อนย้าย 1 คน
"วิธีเคลื่อนย้ายที่เหมาะสำหรับผู้สูงอายุหรือผู้ป่วยอัมพาตครึ่งซีก ที่ลุกขึ้นยืนเองได้"
ขั้นตอน
- จัดรถเข็นนั่งทำมุม 45 องศา หรือขนานกับเก้าอี้ทำฟัน ต้องยกที่พักเท้าของรถเข็นขึ้น ก่อนการเคลื่อนย้ายเสมอ
กรณีผู้ป่วยอัมพาตครึ่งซีก ต้องจัดรถเข็นนั่ง ให้ใกล้กับด้านแข็งแรงของผู้ป่วย หากไม่สามารถจัดรถเข็นใกล้กับด้านแข็งแรง สามารถเคลื่อนย้ายได้ แต่ต้องเพิ่มความระมัดระวังในการเคลื่อนย้าย
2. ปรับเก้าอี้ทำฟันให้อยู่ในท่านั่ง หรือประคองให้ผู้ป่วยลุกขึ้นนั่ง โดยเท้าวางราบบนพื้น
3. คาดเข็มขัดให้ผู้ป่วย
4. ล็อคล้อรถเข็นนั่ง
5. บอกให้ผู้ป่วยเลื่อนสะโพกมาด้านหน้า โดยให้ครึ่งหนึ่งของต้นขา พ้นจากขอบที่นั่ง เพื่อให้ลุกขึ้นได้ง่าย
6. จัดเท้าผู้ป่วยวางราบกับพื้น โดยให้แนวของส้นเท้าอยู่ หลังต่อแนวของข้อเข่า เพื่อให้ลุกขึ้นได้ง่าย
7. ใช้มือทั้ง 2 ข้าง จับที่เข็มขัด หรือที่บริเวณสะบัก พร้อมบอกให้ผู้ป่วยโน้มตัวมาทางด้านหน้า แล้วลุกขึ้นยืน
8. กรณีผู้ป่วยอัมพาตครึ่งซีก เคลื่อนย้ายสามารถใช้เข่าดันหรือหนีบเข่าข้างอ่อนแรงของผู้ป่วยเพื่อให้เข่าเหยียดไว้ ในขณะยืน
9. หมุนตัวผู้ป่วย แล้วนั่งลงที่รถเข็นนั่ง (อาจให้ญาติช่วยจับรถเข็นไว้ เพื่อป้องกันการเลื่อนของรถเข็นนั่งด้วย)
10. จัดให้ผู้ป่วยนั่งตัวตรง หลังพิงพนัก เท้าวางราบบนที่พักเท้า
การเคลื่อนย้ายแบบผู้ช่วยเหลือ 2 คน จากรถเข็นนั่ง ไปเก้าอี้ทำฟัน
"วิธีเคลื่อนย้ายสำหรับผู้ป่วยรูปร่างใหญ่ และลุกขึ้นยืนเองได้บ้าง"
ขั้นตอน
1. จัดรถเข็นนั่งทำมุม 45 องศา หรือขนานกับเก้าอี้ทำฟัน
2. ล็อคล้อรถเข็นนั่ง
3. คาดเข็มขัดให้ผู้ป่วย
4. ยกที่พักเท้าของรถเข็นนั่งขึ้น ให้ผู้ป่วยวางเท้าบนพื้น
5. บอกให้ผู้ป่วยเลื่อนสะโพกมาด้านหน้า โดยให้ครึ่งหนึ่งของต้นขา พ้นจากขอบที่นั่ง เพื่อให้ลุกขึ้นได้ง่าย
6. ผู้เคลื่อนย้ายคนที่ 1 อยู่ทางด้านหน้า จับที่สะบักทั้งสองข้างของผู้ป่วย
7. ผู้เคลื่อนย้ายคนที่ 2 อยู่ทางด้านข้าง จับเข็มขัด
8. บอกให้ผู้ป่วยโน้มตัวมาทางด้านหน้า โดยผู้เคลื่อนย้ายคนที่ 1 ให้จังหวะในการลุกขึ้นยืน
9. ผู้เคลื่อนย้ายคนที่ 1 สามารถใช้เข่าดันหรือหนีบเข่าข้างอ่อนแรงของผู้ป่วยเพื่อให้เข่าเหยียดไว้ ในขณะยืน
10. ผู้เคลื่อนย้ายทั้งสองคน ช่วยกันหมุนตัวผู้ป่วยนั่งลงบนเก้าอี้ทำฟันอย่างนุ่มนวล
หมายเหตุ การเคลื่อนย้ายจากเก้าอี้ทำฟันมาที่รถเข็นนั่งให้ปฏิบัติในลักษณะเดียวกัน
ต้องยกที่พักเท้าของรถเข็นขึ้น ก่อนการเคลื่อนย้ายเสมอ
การเคลื่อนย้ายโดยผู้เคลื่อนย้าย 2 คน
"วิธีเคลื่อนย้ายสำหรับผู้สูงอายุที่ไม่สามารถลุกยืนได้เอง หรือผู้ที่ขาไม่มีแรงทั้ง 2 ข้าง เช่น ผู้ป่วยอัมพาตครึ่งท่อน"
ขั้นตอน
1. จัดรถเข็นนั่งขนานกับเก้าอี้ทำฟัน
2. ถอดที่พักแขนของรถเข็นนั่งออก หากเข็นนั่งไม่สามารถถอดที่พักแขนได้ ผู้เคลื่อนย้ายควรปรับระดับความสูงของเก้าอี้ทำฟัน ให้เท่ากับความสูงของที่พักแขน เพื่อให้สามารถยกผู้ป่วยได้สะดวกขึ้น
3. ผู้เคลื่อนย้ายคนที่ 1 อยู่ด้านหลังและสอดแขนไปที่รักแร้ของผู้ป่วยแล้วจับที่แขนของผู้ป่วยทั้งสองข้าง
4. ผู้เคลื่อนย้ายคนที่ 2 อยู่ด้านหน้า จับใต้ข้อพับขาของผู้ป่วยทั้งสองข้าง
5. ผู้เคลื่อนย้ายทั้งสองคน กางขาเพื่อความมั่งคงในการรับน้ำหนัก ย่อเข่า หลังตรง ไม่บิดหมุนลำตัว เพื่อป้องกันการบาดเจ็บของผู้เคลื่อนย้าย
6. ผู้เคลื่อนย้ายคนที่ 1 ให้จังหวะในการยกผู้ป่วย เพื่อให้ผู้เคลื่อนย้ายทั้งสองคน ยกผู้ป่วยขึ้นพร้อมกัน
7. ผู้เคลื่อนย้ายทั้งสองคน ยกผู้ป่วยวางบนเก้าอี้ทำฟันอย่างนุ่มนวล
หมายเหตุ การเคลื่อนย้ายจากเก้าอี้ทำฟันมาที่รถเข็นนั่งให้ปฏิบัติในลักษณะเดียวกัน
การเคลื่อนย้ายโดยใช้แผ่นรองเลื่อน
"วิธีเคลื่อนย้ายที่ใช้กับผู้ที่นั่งทรงตัวได้บ้าง แต่ขาไม่มีแรง และไม่สามารถลุกยืนได้"
ขั้นตอน
1. จัดรถเข็นนั่งทำมุม 45 องศา หรือ ขนานกับเก้าอี้ทำฟัน
2. ถอดที่พักแขนของรถเข็นนั่งออก (หากเข็นนั่งไม่สามารถถอดที่พักแขนได้ ไม่สามารถเคลื่อนย้ายด้วยวิธีนี้)
3. ให้ผู้ป่วยเอนตัวไปด้านตรงข้าม เพื่อให้ผู้เคลื่อนย้าย สอดแผ่นรองเลื่อนไปใต้สะโพกของผู้ป่วย
4. ผู้เคลื่อนย้ายอยู่ด้านหน้าของผู้ป่วย จับเข็มขัดหรือสะบัก เพื่อช่วยการเลื่อนสะโพกของผู้ป่วยไปที่เก้าอี้ทำฟัน
การเคลื่อนย้ายระหว่างเตียงเข็นและเก้าอี้ทำฟัน
"วิธีเคลื่อนย้ายสำหรับผู้ป่วยที่ไม่สามารถขยับร่างกายได้"
ขั้นตอน
1. จัดเตียงเข็นขนานกับเก้าอี้ทำฟัน โดยมีผ้าผืนใหญ่รองใต้ตัวผู้ป่วย
2. จัดหาผู้เคลื่อนย้าย จำนวน 4 คน
3. ผู้เคลื่อนย้ายคนที่ 1 อยู่บริเวณศีรษะของผู้ป่วย และสอดมือทั้ง 2 ข้าง เพื่อพยุงคอและศีรษะของผู้ป่วย
4. ผู้เคลื่อนย้ายคนที่ 2 อยู่บริเวณเท้าทั้ง 2 ข้าง ม้วนและจับผ้าให้ชิดส้นเท้าของผู้ป่วยให้มากที่สุด
5. ผู้เคลื่อนย้ายคนที่ 3 และ 4 อยู่ด้านข้าง ม้วนและจับผ้าให้ชิดลำตัวของผู้ป่วยมากที่สุด โดยตำแหน่งของมืออยู่ระหว่าง ลำตัวและต้นขาของผู้ป่วย
6. ผู้เคลื่อนย้ายคนที่ 3 ที่อยู่บนเก้าอี้ทำฟัน เป็นผู้ให้จังหวะในการยก
7. ผู้เคลื่อนย้ายทั้ง 4 คน ยกผู้ป่วยวางบนเก้าอี้ทำฟันอย่างนุ่มนวล
หากไม่สามารถจัดหาผู้เคลื่อนย้ายได้ตามจำนวน ควรทำหัตถการบนเตียงเข็น
